Η Μονή Φιλοκάλι στο Πέτα αποτελεί σήμερα Πέμπτη και αύριο Παρασκευή το επίκεντρο του εορτασμού για το Γενέσιο της Θεοτόκου για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αχαΐας.
( το κείμενο είναι του Neoklis Dimopoulos .» Οι χάρτινοι Σεπτέμβρηδες της καρδιάς μας που έγιναν προσάναμμα στη μελαγχολία του «γερνάω»…» ) .
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΟ ΦΙΛΟΚΑΛΙ
(Στο προαύλιο λιβάνι, πατσουλί, άρτος και σφήκες… Απέξω κουμαριές, καβαλίνες γαϊδουριών, νερό από τα σπλάχνα του βουνού και καβουρέματα… Κολατσίζουν στ’ απόσκια… Βλέμματα κοριτσιών και αγοριών, που συναντήθηκαν φευγαλέα κι έγιναν καημός… Λίγο πριν το κουδούνι της καινούργιας σχολικής χρονιάς… Οι χάρτινοι Σεπτέμβρηδες της καρδιάς μας που έγιναν προσάναμμα στη μελαγχολία του «γερνάω»…)
Είναι ένα από τα πιο φημισμένα Βυζαντινά μοναστήρια της Δυτικής Αχαΐας. Πρόκειται για μικρό μοναστήρι με ναό αφιερωμένο στο Γεννέσιο της Θεοτόκο που εορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου εορτή της Παντανάσης. Το μοναστήρι της Παναγίας της Φιλοκαλιώτισσας είναι χτισμένο στην δυτική πλευρά του όρους Μόβρη 5 χιλιόμετρα περίπου Ν.Α. του χωριού Ριόλου. Η θέση του αποτελεί ένα σπάνιο φυσικό εξώστη του βουνού που προβάλλεται στην πεδιάδα της Δύμης. Πιθανότατα ιδρύθηκε από τον Βυζαντινό στρατηγό Ευμάθιο Φιλοκάλι, που ήταν μάγιστρος, μέγας Δούκας Πελοποννήσου του ΙΒ΄ αιώνα. Η μόνη ιδρύθηκε τον ΙΖ΄ αιώνα. Οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές εξετάζουν τα οικοδομήματα, τοιχογραφίες και λοιπά στοιχεία που είναι νεότερα. Η μόνη Φιλοκάλι αναπτύχθηκε πολύ κατά την τουρκοκρατία και είχε συναλλαγές, στενές σχέσεις και συνεργασία με τις μεγάλες μονές Αγίας Λαύρας και Παναγίας της Φιλοκαλιώτισσας είναι σταυροειδής, με κεραμικά και θόλο 20 μέρτρα, αλλά τα τόξα έχον οξείες γωνίες, όχι τόσο εμφανείς,τα οποία αποδεικνύουν επτανησιακή επίδραση. Ο θόλος είναι λίθινος. Στην επανάσταση το Φιλοκάλι ήταν στρατόπεδο κυρίως των Ελλήνων. Κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου ο ναός λειτουργεί σε συνεργασία με τις καλόγριες της μόνης Αγίας Μαρίνας. Ενώ πλήθος προσκυνητών από την γύρω περιοχή κατακλύζει το μοναστήρι.
