Ρατσισμός…Η αντίληψη των ανθρώπων ότι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά χωρίζονται σε ανώτερες και κατώτερες κατηγορίες, είτε λόγω χρώματος, είτε λόγω θρησκείας, είτε λόγω εθνικότητας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο πολύ παλιό στην ιστορία, το οποίο με τον καιρό έχει πάρει διάφορες μορφές και φυσικά αρκετά μεγάλες διαστάσεις.
Ο κοινωνικός ρατσισμός υφίσταται μεταξύ των ατόμων που έχουν διαφορετικές απόψεις, που ανήκουν σε άλλη εθνικότητα ή οικονομική κατάσταση, που έχουν διαφορετικές ερωτικές προτιμήσεις. Άτομα με ειδικές ανάγκες, μετανάστες, φυλακισμένοι, ναρκομανείς, τσιγγάνοι, άνεργοι, ακόμα και οι γυναίκες είναι ορισμένες από τις κοινωνικές ομάδες που δέχονται συστηματικά τον κοινωνικό ρατσισμό, την κριτική και την περιθωριοποίηση.
Η ύπαρξη του κοινωνικού ρατσισμού οφείλεται σε:
- Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας. Όταν τα άτομα δεν διδάσκονται την αξία της ισότητας, της δικαιοσύνης, του σεβασμού δεν μπορούν να κρίνουν ορθά, με αποτέλεσμα να πέφτουν θύματα προπαγάνδας με διάφορα μέσα (πχ ΜΜΕ), με σκοπό είτε να φανατιστούν εναντίον άλλων ομάδων, είτε να νιώσουν (τα ίδια άτομα) αισθήματα κατωτερότητας.
- Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, το οποίο περιορίζει και αποδυναμώνει την αντίληψη των ανθρώπων. Έτσι χειραγωγούνται ευκολότερα και υιοθετούν αλόγιστα κάθε είδους στερεότυπα.
- Ο φόβος για το διαφορετικό. Ζώντας σε ένα περιβάλλον περικυκλωμένο από οικεία πρόσωπα και καταστάσεις και μεγαλώνοντας με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που προέρχονται κυρίως από την οικογένειά μας, οτιδήποτε διαφορετικό και ξένο μας προκαλεί φόβο, με αποτέλεσμα να το αντιμετωπίζουμε σαν κάτι που μας απειλεί και πρέπει να το αποφύγουμε ή να το εξαλείψουμε.
- Οικονομικά και πολιτικά προβλήματα,όπως η βία και η ανεργία, γίνονται αφορμή για να κατηγορηθούν περιθωριοποιημένες ομάδες (πχ μετανάστες).
- Κοινωνική ανισότητα. Οι ίσες ευκαιρίες και ίδια μεταχείριση για όλους δεν υφίστανται πια.
- Έλλειψη Ηθικής. Οι άνθρωποι στηρίζονται σε ρατσιστικές αντιλήψεις, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τον συνάνθρωπό τους.
Οι συνέπειες του κοινωνικού ρατσισμού στην ίδια την κοινωνία είναι αρκετά σοβαρές. Οποιαδήποτε διάκριση δέχονται αδύναμες ομάδες προκαλεί την αποξένωση, την περιθωριοποίηση, τον αποκλεισμό, γεγονός που σημαίνει καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αύξηση της βίας, των αναταραχών και των επιθετικών συμπεριφορών. Κυριαρχούν οι αντιπαραθέσεις, η ξενοφοβία, ο διχασμός, αυξάνεται η φτώχεια, η ανεργία, ο ανταγωνισμός στις ανθρώπινες σχέσεις, η ανισότητα.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου επιτυγχάνεται μέσα από την απόκτηση γνώσεων και την ανάπτυξη της ανθρωπιστικής παιδείας. Η γνώση διευρύνει τους ορίζοντες των ανθρώπων, τους δίνει την δυνατότητα να αξιολογούν καταστάσεις και συμπεριφορές με επιχειρήματα και να προβαίνουν σε ορθότερα και πιο αντικειμενικά συμπεράσματα. Μέσα από την παιδεία οι άνθρωποι θα ευαισθητοποιηθούν και θα δώσουν βαρύτητα σε θέματα που έχουν να κάνουν με την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ισότητα και θα μπορούν να κατανοήσουν την μοναδικότητα του κάθε ατόμου, που όμως δεν τον κάνει διαφορετικό από τους υπόλοιπους, μα ίσο με όλους.
Σε μια εποχή που όλα φαίνονται να εξελίσσονται, εμείς δεν χρειάζεται να μένουμε πίσω. Είναι καιρός να δράσουμε όλοι, να δραστηριοποιηθούμε και να συμβάλλουμε στην εξάλειψη τόσο του κοινωνικού, όσο και οποιασδήποτε άλλης μορφής ρατσισμού. Δεν είμαστε μόνοι μας, ας μην φοβόμαστε και αδιαφορούμε. Μας αφορά όλους.
Γουλιάμη Χαρά
Κλινική Ψυχολόγος- Επιστημονικά υπεύθυνη της ΜΨΥ Αχαΐας Ίρις
Εταιρία Προαγωγής Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων Ίρις
Διευθ. Οικοτροφείου :π. εθνική
Οδός Πατρών-Αθηνών 10,Ακταιο
τηλ.:2610990711
fax: 2610990156