Την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου και ώρα 11.30 π.μ στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη στην Κάτω Αχαΐα ο δήμος δυτικής Αχαΐας, παρουσιάζει τα πρακτικά της επιστημονικής ημερίδας που συνδιοργάνωσαν ο δήμος και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας με θέμα :
«Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία του Δήμου Δυτικής Αχαΐας»
Η ημερίδα έγινε τον Σεπτέμβριο του 2016 με επιτυχία, ενώ προ μηνών εκδόθηκε με την επιμέλεια των αρχαιολόγων
Β .Αργυρόπουλου, Ε. Σιμώνη και Κ Παπαγιανόπουλου το βιβλίο με τα πρακτικά αυτής, στο οποίο γράφουν οι:
1. κ. Μιχάλης Γκαζής – Αρχαιολόγος ΕΦΑ Αχαΐας: Τείχος Δυμαίων, 5.500 χρόνια ιστορίας.
2. κ.Ιωάννης Μόσχος – Αρχαιολόγος ΕΦΑ Αχαΐας: Το Προϊστορικό νεκροταφείο στις Πόρτες Αχαΐας .
3. κ.Κωνσταντίνος Φίλης – Αρχαιολόγος ΕΦΑ Αχαΐας: Νέα Αρχαιολογικά ευρήματα από τα Λουσικά και τον Πολύλοφο Σαντομερίου.
4. κα Γεωργία Αλεξοπούλου – Αρχαιολόγος & Τμηματάρχης ΕΦΑ Αχαΐας: Η ζωή και ο θάνατος στη Δύμη. Ανασκαφή ταφικών συνόλων.
5. κα Βασιλική Τσακνάκη- Αρχαιολόγος ΕΦΑ Αχαΐας: Επαλληλία Δύμης- Κάτω Αχαΐας, αρχαιότητες και αστική ανάπτυξη.
6. κ Βασίλειος Αργυρόπουλος – Αρχαιολόγος ΕΦΑ Αχαΐας: Νέα δεδομένα για την οργάνωση του χώρου στην Δυτική Αχαΐα.
7. κα Αναστασία Κουμούση- Αρχαιολόγος, Διευθύντρια ΕΦΑ Αχαΐας: Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά Μνημεία της Δυτικής Αχαΐας.
Με αφορμή την παρουσίαση του λευκώματος, η ΓΝΩΜΗ σήμερα παρουσιάζει όλες τις πληροφορίες για το μυκηναϊκό νεκροταφείο στις Πόρτες:
Ο αρχαιολογικός χώρος των Πορτών βρίσκεται
στο νότιο τμήμα του Σανταμεριάνικου όρους, που ο
Όμηρος το γνώριζε πιθανώς ως Ωλενία Πέτρα και οι
αρχαίοι το ονόμαζαν Σκόλλι. Ο σκόλλυς, κατά τον
Ησύχιο Αλεξανδρέα, είναι η «κορυφή η καταλελειμ-
μένη των τριχών». Όμως, το βουνό είναι βραχώδες
και δεν διατηρεί βλάστηση, ώστε μάλλον η ονομασία
αποδόθηκε κατ’ ευφημισμό. Είναι εξίσου πιθανό το
όνομα να αποδίδει τη μακρόθεν όψη των κορυφών,
οι βαθιές χαράδρες των οποίων δημιουργούν έντο-
νες σκιάσεις, παρόμοιες προς κυματιζόμενους πλο-
κάμους κόμης.
Το νότιο άκρο του βουνού, που ονομάζεται και
Πορταϊκό ή Πορτοβούνι, αποτελούσε στην αρχαιό-
τητα στρατηγικό κομβικό σημείο, από το οποίο περ-
νούσε υποχρεωτικά ένας βασικός χερσαίος άξονας,
που σε τοπικό επίπεδο συνέδεε τη βόρεια Ηλεία με
τη δυτική Αχαΐα. Αποτελούσε, όμως, τμήμα ενός ευ-
ρύτερου δικτύου, που βρισκόταν σε πλήρη χρήση
τουλάχιστον από τη μυκηναϊκή περίοδο και εξα-
σφάλιζε την επικοινωνία της κεντρικής και της Στε-
ρεάς Ελλάδας με τη δυτική Πελοπόννησο, μέσω του
Κορινθιακού κόλπου.
Αυτή ακριβώς η αξία του χώρου στον έλεγχο των
χερσαίων διαδρομών και των ορεινών περασμάτων
ήταν η βασική αιτία της εγκατάστασης ανθρώπινων
ομάδων από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο μυκηναϊκός οικισμός βρίσκεται νοτίως του
σύγχρονου οικισμού των Πορτών. Εκτείνεται πλη-
σίον της πηγής του Κεφαλόβρυσου και περιορίζε-
ται στα ανατολικά από τον λόφο του προϊστορικού
νεκροταφείου, καταλαμβάνοντας επάλληλα μακρό-
στενα άνδηρα. Είναι τειχισμένος από την αδύνατη
ανατολική του πλευρά, αφού στις υπόλοιπες υπάρ-
χει φυσική οχύρωση.
Το πλούσιο νεκροταφείο του οικισμού εντοπί-
στηκε το 1993 και ανασκάφηκε περιοδικά έως το
2003. Καταλαμβάνει έναν επιμήκη χαμηλό λόφο,
που χρησιμοποιήθηκε αδιάκοπα ως νεκροταφείο σε
όλη τη μυκηναϊκή περίοδο. Αυτό είχε ως αποτέλε-
σμα να διασώζονται στοιχεία ολόκληρης της εξέλιξης
της μυκηναϊκής ταφικής αρχιτεκτονικής και των τα-
φικών εθίμων, καθώς εντοπίστηκαν όλοι σχεδόν οι
τύποι μυκηναϊκών τάφων.
Στην πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο (17ος-16ος αι
π.Χ.) ιδρύθηκαν στην κορυφή του λόφου δύο κυκλι-
κοί τύμβοι με λίθινη περίβολο, η οποία συγκρατού-
σε τον τεχνητό γήλοφο. Περιέκλειαν οικογενειακούς
υπόγειους κτιστούς ορθογώνιους θαλάμους, που εί-
χαν είσοδο στη μία στενή πλευρά και λίθινη στέγη
από βαριές καλυπτήριες πλάκες. Άλλοι παρόμοιοι
τάφοι ιδρύθηκαν σε συστάδες ή μεμονωμένοι στο
κορυφαίο άνδηρο του λόφου. Η χρήση αυτών των
μνημείων εντός των τύμβων διήρκεσε περιστασιακά
έως και τον 13ο αι. π.Χ., οπότε εγκαταλείφθηκαν
οριστικά τα τυμβικά έθιμα.
Την ίδια περίοδο και ενώ ήδη χρησιμοποιού-
νταν οι τύμβοι, στον λόφο του νεκροταφείου κατα-
σκευάστηκαν και δύο θολωτοί τάφοι, μνημεία που
σχετίζονται με την τοπική εξουσία. Στην αρχή των
ανακτορικών χρόνων (15ος αι. π.Χ.) συλήθηκαν και
κατέρρευσαν. Επάνω στις επιχώσεις τους και με το
πεσμένο οικοδομικό υλικό θεμελιώθηκαν μερικοί
κτιστοί κιβωτιόσχημοι τάφοι, ενώ την ίδια περίοδο
ορισμένοι του ίδιου τύπου εισήχθησαν στην επιφά-
νεια των τύμβων. Η χρήση αυτών των τάφων διήρκε-
σε έως και τον 13ο αι. π.Χ.
Από την αρχή της ανακτορικής περιόδου κατα-
σκευάζονται οι πρώτοι λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι,
που σταδιακά καταλαμβάνουν ολόκληρο τον λόφο.
Η πυκνότητά τους είναι τόσο μεγάλη, ώστε διαφαί-
νεται προσπάθεια εξαντλητικής εκμετάλλευσης του
διαθέσιμου μαλακού πετρώματος και του χώρου,
αλλά προδίδει και τη μεγάλη αύξηση του πληθυ-
σμού. Οι λαξευτοί τάφοι χρησιμοποιούνται αδιάκο-
πα έως το τέλος των μυκηναϊκών χρόνων. Στα μέσα
του 11ου αι. π.Χ. το νεκροταφείο εγκαταλείπεται
οριστικά.
Τα υπόγεια αυτά μνημεία είναι επίσης οικογε-
νειακά και φιλοξενούσαν πολλαπλές ταφές. Η ανα-
σκαφική έρευνα έχει φέρει στο φως 28 τάφους, ταπλούσια ευρήματα των οποίων επέτρεψαν την προ-
σέγγιση των χαρακτηριστικών της μυκηναϊκής εγκα-
τάστασης. Ως προς τα αρχιτεκτονικά τους χαρακτη-
ριστικά, οι κατηφορικοί δρόμοι που οδηγούν στους
υπόγειους θαλάμους έχουν μικρό σχετικά μήκος,
τα στόμια των εισόδων είναι χαμηλά και οι θάλα-
μοι είναι αποκλειστικά κυκλικοί και σπανιότερα πε-
ταλόσχημοι, με μέτριες διαστάσεις. Από τα ταφικά
έθιμα ξεχωρίζουν μερικές ταφές σε πλακοσκεπείς
λάκκους, η εκτεταμένη χρήση φορείων ή κλινών για
την εναπόθεση των νεκρών, η τοποθέτηση δισκοει-
δών και άλλων σημάτων στην είσοδο ή την κορυφή
των τάφων κ.ά.
Τον δεύτερο χρόνο των ανασκαφών στο προϊστο-
ρικό νεκροταφείο των Πορτών, εντοπίστηκε και ερευ-
νήθηκε ασύλητος θαλαμωτός τάφος, στον οποίο είχε
κηδευτεί με πλήρεις τιμές ένας αξιωματούχος και πο-
λεμιστής του οικισμού. Ο επιφανής νεκρός ασκούσε
εν ζωή διοικητικές και στρατιωτικές εξουσίες, περί-
που λίγο μετά από τα μέσα του 12ου αι. π.Χ. Εκτός
από τα κεραμικά του κτερίσματα και μία χάλκινη
φιάλη, τον νεκρό συνόδευαν βαρύτιμα επιθετικά και
αμυντικά όπλα: ένα μακρύ ξίφος κοπής ιταλικής τυ-
πολογίας μαζί με τη φθαρτή θήκη του, η λόγχη και
το μαχαίρι του, ένα ζεύγος χάλκινων επικνημίδων
με συρμάτινες δέστρες και ένα σπάνιο χαλκεπένδυτο
ψάθινο κράνος, παρόμοιο με αυτά των λεγόμενων
Λαών της Θαλάσσης, όλα κατασκευασμένα τοπικά
με κυπριακό χαλκό. Η ταφή αυτή, μία από τις ση-
μαντικότερες του μυκηναϊκού κόσμου του 12ου αι.
π.Χ., βοήθησε στην κατανόηση των κοινωνικών και
πολιτικών δομών σε τοπικό επίπεδο.
Το προϊστορικό νεκροταφείο και ο οικισμός των
Πορτών αποτελούν επισκέψιμο και οργανωμένο αρ-
χαιολογικό χώρο σε έκταση 42 στρεμμάτων, υπό
την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας.
Υπάρχουν εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης κοινού, δι-
αδρομές κίνησης επισκεπτών, εποπτικό υλικό, πλη-
ροφοριακός οδηγός και λοιπές υποδομές, που εξα-
σφαλίζουν την άνετη και εποικοδομητική επίσκεψη
στον χώρο.